عندالاستطاعه شدن مهریه و زنان ایرانی

چندی پیش شیرین عبادی حقوقدان و فعال حقوق زن در یک اقدام روشنگرانه مقاله ای را منتشر نمود که در آن به توضیح تغییر جدید در قباله های ازدواج پرداخته بود. بخشی از آن مقاله که مقدر شده بود هر کسی میخواند برای پنج نفر دیگر هم ارسال کند:

ترفند جديد عبارت است از تلاش براي "فريب دادن قانوني" زنان در هنگام ازدواج، از طريق ايجاد تغييري کوچک ولي تعيين کننده در عقدنامه ها. اين کار با عوض کردن يک کلمه عربي (عند المطالبه) با يک کلمه عربي ديگر (عند الاستطاعه) در سندهاي ازدواج صورت رفته، در شرايطي که احتمالاً اکثريت بسيار بالاي دختران، نه تنها متوجه اين تغيير نمي شوند، که در صورت متوجه شدن نيز از الزامات حقوقي سنگين کلمه جديد آگاه نيستند، و شايد بسياري از آنان اساساً معني کلمه فوق را نيز ندانند .

... مي دانيم که طبق قوانين ايران، حق طلاق با مرد است و زن، در صورت تقاضاي جدايي، جز با طي مراحل بسيار دشوار براي اثبات بدرفتاري شديد همسر يا مبتلا بودن وي به مشکلات مهم رواني يا جسمي، امکان جدايي از شوهرخود را ندارد. مراحلي که طي آنها به قدري سخت است که بخش بسيار بزرگي از زناني که قادربه زندگي با شوهر خود نيستند، به ناچار مجبور مي شوند تا ساليان دراز و بلکه تا پايان عمر، به زندگي سخت با همسر ناسازگار ادامه دهند. در چنين شرايط حقوقي تبعيض آميزي، تنها امکاني که تاکنون براي بسياري از زنان براي رهايي از زندگي مشترک دشوار وجود داشته، عبارت بوده از مطالبه مهريه خود. بدين معني که زن، با توجه به "عندالمطالبه" بودن مهريه در قباله هاي ازدواج، مي توانست براي الزام شوهر به پرداخت مهريه خود به دادگاه مراجعه کند و در صورتي که وي قادر به اين کار نبود، زن قادر بود در قبال صرف نظر کردن از دريافت مهريه، شوهر را راضي يا مجبور به طلاق کند (عبارت معروف: "مهرم حلال، جانم آزاد"). [منبع]

در این مورد اولا باید گفت سخنان شیرین عبادی بر فکت های نادرستی مبتنی است. توضیح آنکه قرار نشده است عندالمطالبه بودن مهریه حذف شود (این قید در قانون مدنی امده است و قابل تغییر نیست مگر با قانونگذاری جدید) بلکه قرار بر این شده که دو بند به شرایط عقدنامه اضافه شود و طرفین عقد این امکان را داشته باشند که انتخاب کنند که مهریه عندالمطالبه باشد یا زوجه این شرط را به مرد ببخشد و بپذیرد که مهریه عندالاستطاعه باشد. (به این خبر مراجعه شود)

دیگر اینکه من واقعا متاسف شدم که می بینم حتی شیرین عبادی که سابقه زیادی در امر حقوق دارد و فعال جنبش است و متخصص در امور اجتماعی، در یک اقدام روشنگرانه! اینگونه آدرس اشتباهی به مردم می دهد. من به خانوم شیرین عبادی توصیه می کنم بجای اینکه برای طلاق گرفتن به زنان ایرانی عندالمطالبه بودن مهریه و زندانی کردن شوهر را یاد دهد (و راه را برای انتقام مرد باز کند)، گرفتن حق طلاق را آموزش دهد. (من پیشنهادم را به زنهای ایرانی پیشتر در اینجا نوشته ام).
آخر اینکه به نظر من عندالاستطاعه شدن مهریه، اقدام مثبتی است به سوی حذف این نهاد مشکل آفرین و پوسیده و دعوتی است به زنان ایرانی برای ایستادن بر روی پای خویش. بهتر است از آن استقبال کنند و حتی اصلا بطور کلی از مهریه صرف نظر کنند و برای تامین حقوق خود همانطور که پیشتر گفته ام به اخذ حق طلاق متوسل شوند.

+ دیگر نوشته های من در این خصوص در اینجا و اینجا